Enkele van de best betaalde kunstenaars laten hun kunst volledig door anderen maken. Neem Damien Hirst. Zijn technisch bezien meer dan fantastisch uitgevoerde beelden zijn echt niet door hem zelf vervaardigd. Afgezien van het idee, een grove schets en misschien hier en daar wat commentaar tijdens het productieproces heeft hij zijn werkstukken niet met zijn eigen handen gewrocht. Hij heeft een leger aan anonieme ambachtsmensen in dienst die het werk voor hem uitvoeren.
Hirst verkoopt dus ideeën, waarvan velen teruggrijpen op klassieke stijlen en technieken, uit brons of marmer dat hij zelf nooit heeft aangeraakt. Tijdens het uitvoerende proces van een kunstwerk, als de kunstenaar de interactie aangaat met het materiaal, worden er echter beslissingen gemaakt die bepalend zijn voor het uiteindelijke werkstuk. Als een kunstenaar worstelt met zijn materiaal, ontstaat er een compromis, waarin je beide terugvindt. Echter niet bij kunstenaars als Damien Hirst, Hirst is als een musicus die zelf geen instrument bespeelt.
Deze afstandelijke productiewijze bepaalt natuurlijk in grote mate hoe een werk eruit ziet. Veel van Hirst zijn beroemde beelden zijn dan ook super glad en emotieloos, als uitdrukkingsloze barbiepoppen op een toneel. Je ziet er nergens de hand van de maker in terug. De uitvoering is teruggebracht tot het idee dat Hirst had en is niet ontstaan door wat zijn handen hem tijdens het proces van het maken hebben geleerd. Juist daardoor voelen veel van zijn beelden zo onpersoonlijk en zien ze er uit als een ruimtelijke uitvoering van een, met een 3D-programma, in de computer ontworpen idee. Alles is tot in perfectie gepolijst en afgewerkt. Misschien is het juist deze perfectie die het duidelijkst Hirst zijn impotentie ten opzichte van de materialen waaruit zijn werk is vervaardigd, verraadt.
Nu is Hirst natuurlijk niet de eerste kunstenaar die zijn werk door anderen laat uitvoeren. Menig kunstenaar voor hem werkte al met een studio, waarbij andere kunstenaars werken uit naam van de meester produceerden. Op zich is daar niets mis mee en dat hoeft de artistieke kwaliteit van een werk niet te verlagen. Zolang zo’n werkstuk de goedkeuring van de meester draagt en zijn idee visualiseert, kan dat afdoende zijn. De vraag blijft echter of het uiteindelijke werk eer doet aan het oorspronkelijke idee én of het oorspronkelijke idee, artistiek bezien, wel de moeite waard was. Helaas vind ik bij veel van Hirst zijn bronzen en marmeren beelden de ambachtelijke kwaliteit van een veel hoger niveau dan de oorspronkelijkheid van het idee.
Lees ook: Treasures from the wreck of the Unbelievable en Vanitas.