Met regelmaat maak ik foto’s in de Beekse Bergen. Hoewel ik me daar niet beperk tot één onderwerp, heb ik wel een voorliefde ontwikkeld voor hun mensapen.

Mensen hebben vaak de natuurlijke neiging om dieren te antropomorfiseren en denken dan dat onze emoties en ons gedrag ook van toepassing zijn op dieren. Gedragsonderzoekers waken er echter voor om dierengedrag naar menselijke maatstaven te meten. Ze willen voorkomen dat ze dierlijk gedrag onterecht menselijke waardes toekennen en het daardoor verkeerd interpreteren. Een goed voorbeeld hiervan is een glimlach. Een chimpansee die zich bedreigd voelt, trekt zijn wenkbrauwen op en doet zijn lippen naar achteren. Een gezichtsuitdrukking die verdacht veel op een menselijke glimlach lijkt, maar die bij een chimpansee dus heel iets anders betekent.

Er zijn echter ook wetenschappers die vinden dat we met onze angst voor antropomorfismen voorbij gaan aan het feit dat mensen en chimpansees een groot deel van hun evolutie en DNA delen en dat het wellicht juist onze overeenkomsten zijn die ervoor kunnen zorgen dat wij hun gedrag begrijpen.

Als je dieren fotografeert, ontkom je als fotograaf niet aan antropomorfismen. De keuze van je onderwerp, het moment dat je afdrukt, alles wordt bepaald door een menselijke interpretatie van het onderwerp. Je maakt als mens foto’s voor mensen, dus gebruik je menselijke beeldtaal en aangezien je eigenlijk alleen menselijke esthetiek, emoties en gedrag echt kunt begrijpen, heeft dat zijn weerslag in je werk. Zo bezien is elke foto, dus ook een dierenportret eigenlijk ook altijd een zelfportret.

Indien mogelijk zoek ik altijd wat achtergrondinformatie bij mijn foto’s. De Beekse Bergen is in dit geval heel behulpzaam geweest in het verstrekken van informatie bij mijn chimpansee-portretten. Dit is wat zij zelf over deze chimpansee zeggen: “Dit is Gert Jan, een gecastreerde man van 27 jaar oud. Een speelse actieve aap die veel contact heeft met vrijwel alle groepsgenoten. Hij is sociaal behoorlijk vaardig en verpoost graag met de jonge dieren in de groep. Hij kan ook wat snel zenuwachtig zijn en wat onzeker en kiest dan liever voor een felle reactie dan weg te lopen van een confrontatie”.

Klik hier voor een andere foto van Gert-Jan.

Lees ook: Aapjes kijken 1 en 2, Gorilla Komale spierkracht: mensaap versus mens en Gorilla Nasibu (Gorilla gorilla gorilla)

In Manchester staat het grootste Universiteitsmuseum van het Verenigd Koninkrijk. Het is 130 jaar oud en huisvest, naast een aantal uitgebreide collecties op het gebied van archeologie, antropologie en natuurhistorie, ook een vivarium.

De oorspronkelijke collectie stamt uit 1821, toen de Manchester Society of Natural History de collectie van John Leigh Philips aanschafte. Ook nu vormt deze natuurhistorische collectie nog steeds de basis van het museum. Het eerste museum bevond zich in 1835 in Peter Street, maar werd in 1875 verkocht toen het Owens College naar de nieuwe gebouwen aan Oxford Street verhuisde. Alfred Waterhouse, de architect die ook het Natural History Museum in Londen heeft ontworpen, kreeg toen de mooie opdracht om voor het museum in Oxford Street een nieuw gebouw te ontwerpen. Dit nieuwe museum ging in 1888 open voor het publiek en werd onlangs nog, in 2023,  uitgebreid gerestaureerd.

Het museum heeft ook een collectie fossielen en zelfs een paar skeletten van dinosauriërs, waaronder dat van een Tyrannosaurus rex waar veel bezoekers op af komen. In 2004 kocht het museum een afgietsel van de beroemdste Tyrannosaurus ter wereld, Stan. Deze dinosaurus dankt zijn naam aan zijn vinder Stan Sacrison en is tot nu toe het tweede meest complete tyrannosaurusskelet dat werd gevonden. Het originele skelet is voor 31,8 miljoen dollar aan de Arabische Emiraten verkocht, maar afgietsels van dit beroemde skelet vind je in vele andere musea, waaronder dus in Manchester waar het één van de belangrijkste publiektrekkers voor het museum is geworden. Het complete skelet van Stan is momenteel al 35 keer afgegoten, in Europa vind je ze in Oslo, Parijs, Oxford en Brussel. In minder rijke musea kun je regelmatig ook afgietsels van alleen de schedel vinden.

Ik ben enigszins dubbel over dit museum, aan de ene kant vind ik het prachtig, aan de andere kant toch ook een beetje saai en schools. Het gebouw zelf is fraai, de zalen zijn sfeervol en de tentoongestelde objecten zijn interessant. De grote zaal van de Living Worlds tentoonstelling met zijn twee verdiepingen is ronduit prachtig en doet sterk denken aan de opstelling in Galerie de paléontologie et d'anatomie comparée in Parijs. Het is ontworpen om zowel het skelet van een walvis als een giraf te kunnen huisvesten en heeft een mooie open indeling met veel verschillende opstellingen. Elke grote vitrine is er ingericht naar een eigen thema’s, zoals: symbols, resources, variety of life, humans, domination en connect. In het geheel levert dat een behapbare en overzichtelijke tentoonstelling op, maar als je wat beter kijkt, blijken die opstellingen toch wel erg beperkt om zulke ambitieuze onderwerpen goed te kunnen belichten en als je dan toch ergens de diepgang zoekt, is er helaas weinig achtergrondinformatie te vinden. Er is in het museum meer dan genoeg te zien, maar de echt geïnteresseerde bezoeker loopt er al snel verloren.

Het museum kent dan misschien wat beperkingen, toch heeft het iets in overdaad dat veel andere missen, namelijk een duidelijke identiteit. Vanaf het moment dat je binnenstapt voel je dat er veel aandacht aan de collecties en tentoonstellingen wordt gegeven en dat het museum zichzelf en zijn maatschappelijke functie heel serieus neemt. Ik heb er een heerlijke middag doorgebracht en zal er zeker nog een keer naar teruggaan.

Klik hier voor meer foto’s van de natuurhistorische afdelingen van het Manchester Museum en hier voor meer foto’s van natuurhistorische musea in Europa.

Lees ook: Trix en selfies, Stan de Tyrannosaurus en Het museum voor Natuurwetenschappen in Brussel.

Deze chimpansee is in safaripark De Beekse Bergen gefotografeerd.

Lees ook: Aapjes kijken, Piku de orang-oetan, Gorilla Nasibu (Gorilla gorilla gorilla) en Gorilla Komale en spierkracht, mensaap versus mens.

Slovenië is ongeveer half zo groot als Nederland en de hoofdstad Ljubljana is qua inwonersaantal vergelijkbaar met Breda. Het mag dus geen verrassing zijn dat het natuurhistorische museum, het Prirodoslovni Muzej, in Ljubljana, niet de allergrootste collectie of meest unieke stukken bezit. Het natuurhistorische museum zit samen met het nationale museum in één fraai gebouw dat uit 1885 stamt. Het museum en haar collectie ontstond al in 1821 en is, samen met de roerige geschiedenis van het land, meerdere malen van naam veranderd.

De twee belangrijkste museumstukken zijn feitelijk heel bescheiden. Het betreft het bijna complete skelet van een wolharige mammoet en het skelet van een kleine walvis. Het incomplete mammoetskelet is echter wel in Slovenië zelf gevonden en één van de best bewaarde van Europa, terwijl het 13,2 meter lange walvisskelet, in tegenstelling tot dat in veel andere musea, in 2003 ook bij Slovenië zelf aan de kust is aangespoeld. Dit museum pretendeert niet het grootse of modernste te zijn, maar focust zich vrijwel volledig op de lokale natuurhistorie.

De collectie beslaat slechts een paar kleine zalen op de eerste verdieping, het geheel voelt misschien enigszins ongeordend en amateuristisch aan, maar is wel met zorg samengesteld en gepresenteerd. De collectie bestond uit wat skeletten en opgezette vissen in vitrines, enkele dieren in diorama’s, het skelet van de walvis hangend van het plafond en het skelet van de mammoet als blikvanger bij de ingang van de tentoonstelling. De zaaltjes voelden aan als leslokalen, hier en daar stonden tafeltjes en stoelen tegen de muur en je kon je goed voorstellen hoe een bezoekje aan dit museum een jaarlijkse verplichting voor de scholen uit de omgeving was. Veel bezoekers zullen ze niet trekken, toen wij kwamen, waren wij letterlijk de enige bezoekers in het gehele gebouw, toch kan ik dit soort musea wel waarderen. Een opgezette vis uit de lokale rivier, een opgezette arend op de kast en een opgegraven fossiel uit eigen grond zijn niet minderwaardig, integendeel ze zijn een onderdeel van de lokale geschiedenis en identiteit en ze verdienen het net zo goed als andere uiterst zeldzame of kostbare stukken om te worden getoond.

Klik hier voor meer foto’s van de natuurhistorische collectie van het Prirodoslovni Muzej in Ljubljana en hier voor meer foto’s van andere natuurhistorische musea uit Europa.

Een poos geleden heb ik samen met Peet Gelderblom, één van mijn oudste én nieuwste vrienden, gewandeld en gefotografeerd in het Speulderbos. Hij had een kleine action-figure  van Rodins denker bij zich, waarvan hij met een groothoeklens van dichtbij foto’s nam. Wat me raakte was met hoeveel gemak en speelsheid hij hier fotografisch mee omging. Zijn foto’s plaatsten de denker in allerlei denkbeeldige scenario’s en Peet nam zichzelf hierbij nergens te serieus, het ging hem om het spel en het plezier en zijn foto’s stralen dat uit.

Terwijl Peet plat op zijn buik lag, met zijn camera op slechts enkele centimeters afstand van zijn onderwerp, kon ik het niet laten om snel ook een foto van zijn personage te maken. Zoals zo vaak trekt de blik van een ander aan die van jezelf, en binnen de kortste keren hadden Peet zijn enthousiasme en speelsheid mij aangestoken.

De hierboven afgebeelde foto is van mij, maar als je wilt weten wat Peet op dat moment zag en wat hij fotografeerde, moet je even op Instagram kijken. Daar verzamelt hij zijn prachtige foto’s van deze fascinerende reis onder de naam van The thinking Man Chronicles.