Voor de komst van geweren gebruikten de Noord-Amerikaanse Indianen behalve pijl en boog ook houten knuppels. De meest bekende hiervan zijn de “gunstock” oorlogsknuppels en de bal-oorlogsknuppels van de Irokezen.

Deze houten bal-oorlogsknuppels zijn bij ons bekend vanaf de 18e eeuw en kenmerken zich door een grote ronde bal aan het einde van een slanke gebogen knuppelstok. Oorspronkelijk werden deze knuppels uit één stuk hout en met stenen werktuigen gemaakt. Men koos hiervoor een stevige hardhouten tak met een dikke wortelknol of knoest, aangezien de nerven daarvan niet alleen dicht op elkaar zitten maar vaak ook haaks op de takrichting staan. Dit zorgde ervoor dat de houten bol aan het einde erg hard was en dat de slag-impact volledig op de kopse hardste kant van de houtnerf kwam. Deze bol aan het einde van de knuppel wordt door de Irokezen ojighwa genoemd, dit betekent knol of raap. Dit soort oorlogsknuppels werd tijdens de koloniale oorlogen gebruikt om schedels in te slaan en waren gruwelijk effectief. In de verfilming van De Laatste der Mohikanen van Michael Mann uit 1992 zijn zowel de gunstock, als de balknuppels veelvuldig te zien.

Deze knuppel heb ik zelf uit een geschikt stuk wilgenhout gemaakt, niet met stenen werktuigen maar met een beitel, houtrasp en schuurpapier. De nerf van de ojighwa staat, zoals het hoort, haaks op de steel en de slagkant van de knuppel is de kopse kant van het hout. Omdat wilgenhout erg licht van kleur is en ik er toch iets meer karakter aan wilde geven, heb ik hem met verschillende tinten lederlijm gekleurd en met Tungolie en Renaissance was afgewerkt. Deze knuppel is overigens geen kopie maar een eigen interpretatie. Hij weegt 722 gram en is 51cm lang. De kop is 5,5cm dik en heeft een doorsnede van 9,5cm.

Pas als je zoiets zelf maakt en op zoek gaat naar een geschikt stuk hout en moet beslissen over gewicht, vorm, lengte, grip en balans kun je de kwaliteit van zo’n primitief wapen goed waarderen. Deze knuppel voelt buitengewoon stabiel en sterk en het is raar om te merken hoe prettig en veilig het voelt om hem vast te hebben. Door de kromming en het gewicht van de bal wil hij als het ware naar voren springen. Ik begrijp nu een stuk beter hoe het voelt om zoiets te maken en waarom deze knuppels eeuwenlang als aanvals- en verdedigingswapen zo populair waren.

De Irokezen zagen zich als een trotse krijgersnatie en noemden zichzelf van oorsprong Ongwe Hongwe, de mannen die alle anderen overtreffen. Ze leefden vanaf de huidige staat New York, tot aan Montreal, Vermont en Pennsylvania.  De beroemde 5 naties leefden nabij het Ontariomeer en bestaan uit de Seneca, Oneida, Onandago, Cayuga en Mohawk.

Lees ook: Ah weh eyu, Moqui knikkers en Canyon Diablo Meteoriet.

Eén van de meest gefotografeerde bomen staat bij Oisterwijk, midden in het Groot Goorven. Bij goede weersomstandigheden staan hier tijdens zonsopgang regelmatig meerdere fotografen naast elkaar. Zelf heb ik deze den ook al een paar keer gefotografeerd, maar gek genoeg ligt de grootste schoonheid van het ven niet in dat kleine eilandje met die ene boom, maar in de ligging van het ven zelf.

Om het Groot Goorven ligt een hoge kring van bomen en struiken en als de zon daar op een koude ochtend net overheen komt en over het water scheert, gebeurt er iets wonderlijks. Het ven dat nog in de schaduw ligt, krijgt een blauwe gloed van de weerspiegelde hemel, terwijl de zon de damp van het ven goud kleurt en opklopt. Op een windstille dag stijgt die damp in kleine zuiltjes kaarsrecht omhoog en legt een spookachtig raster over het ven. Op plaatsen waar het wateroppervlak wordt verstoord, spiegelt dit het diepe blauw van de lucht, terwijl de dorre blaadjes in de begroeiing langs de kant in het lage licht fel oplichten. Het is een spektakel waar ik graag voor terugkom, maar gek genoeg niemand zie fotograferen.

Lees ook: Mist op het water, Mist, Zonsopgang bij het Groot Goorven, Mist op de Quiraing en Gesnater.

Dit is niet zo maar een oog. Dit oog is het gevolg van een 200 miljoen jaar lange evolutie die ervoor heeft gezorgd dat een krokodil zijn prooi zonder met zijn ogen te bewegen, toch kan volgen.

Mensen zien details met hun fovea, een kleine ronde inzinking midden in de gele vlek van het netvlies. Hier bevinden zich alleen kegeltjes en deze zijn ook nog eens kleiner en dichter op elkaar geplaatst. Dit zorgt ervoor dat we daarmee scherper kunnen zien, maar wel onze ogen moeten bewegen als we iets willen volgen. Bij krokodillen is hun fovea geen klein kuiltje maar een horizontale band op het netvlies. Deze band zorgt ervoor dat zij in horizontale lijn details kunnen waarnemen zonder daarvoor hun ogen te hoeven bewegen. Dit voorkomt nodeloze rimpelingen in het water en verkleint de kans dat een prooi wordt gealarmeerd door beweging. Daarnaast hebben ze net als katten en spinnen een reflecterende laag achter hun netvlies die hun nachtzicht enorm verbetert en ook nog een doorzichtig derde ooglid, dat ze als een duikbril gebruiken om onderwater beter te kunnen zien.

Maar hun ogen zijn niet het enige bijzondere aan krokodillen. Ze hebben een lichaamsbouw die ruim 200 miljoen jaar oud en enorm succesvol is. Verder zijn het ook nog meesters in camouflage, gebruiken ze meerdere vormen van onderlinge communicatie, waaronder infrasoon geluid, werken ze regelmatig met elkaar samen, hebben ze een onderlinge hiërarchie, gebruiken ze gereedschappen, hebben ze de sterkste bijtkracht van alle dieren (ca 10x sterker dan die van een witte haai), bezitten ze buiten een goed zicht ook een uitstekend geurperceptie en gehoor, zijn ze supersnel (ze halen ruim 30 km per uur in het water)  en zorgen ze goed voor hun jongen. Verder hebben ze het sterkste maagzuur van alle gewervelden en kunnen ze zelfs botten, hoeven en horens verteren. Sommige soorten kunnen een uur lang onder water blijven en een jaar lang zonder voedsel. Evolutionair gesproken zijn krokodillen één van de meest succesvolste dieren op aarde.

Krokodillen zijn geen domme reptielen, ze zijn veel intelligenter dan we vaak denken. Het zijn slimme en nieuwsgierige dieren die zelfs in staat blijken om menselijke woorden te onderscheiden. Ze geven blijk van hogere cognitieve functies, zoals het plaatsen van valstrikken, complexe onderlinge samenwerking en speelsheid.

Deze nijlkrokodil is bij de Beekse Bergen gefotografeerd. In het kabbelende water was hij bijna onzichtbaar, de reflecties van het wateroppervlak liepen naadloos over in zijn natte schubben. Het enige dat opviel was dat fascinerende oog, dat mosgroene juweel, dat, als je er eenmaal in had gekeken, je niet meer los liet.  

Lees ook: Ernest Barrias: Les Nubiens dit aussi Les chausseurs d’Alligators aka The Alligator Hunters, Spinnenogen en Caesar en Lucy, oogwit en antropomorfismen.

Nu Vermeer, mede vanwege de tentoonstelling in het Rijksmuseum, meer dan ooit in de belangstelling staat, moet me iets van het hart. Ik ben een grote liefhebber van zijn werk en ik was één van de eerste die kaartjes voor deze tentoonstelling had besteld, maar één van zijn beroemdste schilderijen stoort mij mateloos.

In veel van zijn werken speelt de intieme beleving van de ruimtelijkheid een belangrijke rol. Hij is ongeëvenaard in het weergeven van licht en schaduw en gebruikt perspectief om het dieptegevoel in zijn werken te versterken. Zo ook bij zijn beroemde Melkmeisje. Ik weet dat veel criticasters vinden dat hij het perspectief soms bewust manipuleerde ter versterking van zijn werken, maar in mijn bescheiden mening slaat hij hier zo enorm de plank mis, dat ik me elke keer weer afvraag waarom vrijwel niemand anders zich hieraan stoort.

De verdwijnende perspectieflijnen van het raam duiden op een verdwijnpunt dat zich net boven de hand van het meisje bevindt. De perspectieflijnen van de stoof op de vloer komen echter amper boven de tafelrand uit. Nu zou het natuurlijk kunnen dat de vloer niet recht loopt, maar deze zou dan echt enorm schuin moeten staan. En daar houdt het niet bij op. Als je goed kijkt naar het perspectief van de tafel en de kannen die daar op staan, suggereert dit een verdwijnpunt dat zich boven dat van de grijze kan met deksel die links op de tafel staat, bevindt. Anders had je daar nooit bovenop kunnen kijken. Deze horizon ligt dus, net als die van het raam, ruim boven de schenktuit van de kan waaruit het meisje de melk schenkt. In beide gevallen zou je in de kan op het melkoppervlak moeten kunnen kijken en niet zoals Vermeer dat heeft weergegeven, alleen het stroompje melk uit de tuit kunnen zien.

Deze werkelijk prachtig geschilderde ruimte kan in de echte wereld dus nooit bestaan. Tenzij het raam en het kozijn schuin in de muur staan, de vloer waarop de stoof staat enorm naar achter helt en de tafelpoten waarop de kan en het brood staat ongelijk zijn waardoor de tafel weer enorm naar voren helt. Ben ik nou echt de enige die zich daar aan stoort?

Als ik ervan uitga dat in deze ongelijke ruimte op zijn minst het tafelblad enigszins waterpas staat, een minimale voorwaarde om een tafel te kunnen gebruiken, ligt de horizon dus iets boven de schenktuit van de melkkan. In dat geval zou je dus in de melkkan op het melkoppervlak moeten kunnen kijken. Ik ben zo vrij geweest om het schilderij daarop een klein beetje aan te passen. Voor mij voelt de ruimte dan niet alleen geloofwaardiger aan, ik vind het schilderij er zelf ook beter van geworden.

Lees ook: Allegorie met Venus en Cupido, De genitaliën van Biagio da Cesena, Eurotofobie in de kunsten, Pavel Jerdanowitch, Caput mortuum, De oranje wortel en Het schaamhaar van L’Origine du Monde.

Kijken en zien zijn niet hetzelfde. Zien is de overtreffende trap van kijken. Naarmate je steeds beter leert kijken, zal je steeds meer zien. Fotografie kan bij het zien helpen. Als je iets fotografeert, vang je het. Binnen een kader leeft dat ene moment dan tijdloos verder, zodat je het eindeloos kunt observeren. In een foto wordt alles wat je zag én niet zag, zichtbaar. Al kijkend en onderzoekend zal je steeds meer opvallen en zal je steeds meer zien. Tot er misschien een moment komt dat je alle mogelijkheden, alle schoonheid en alle waarheid kunt zien die er altijd al was. Maar die, omdat je nog niet zag, voor je verborgen bleef.

Deze foto’s zijn van een verbrande borstel die ik na een brand op ons balkon had bewaard. Een simpel voorwerp dat je normaal gesproken misschien achteloos zou weggooien, wordt door beter te kijken ineens iets heel anders.

De onderkant van de borstel lijkt op een platworm of pantoffeldiertje. Door de hitte zijn de stijve plastic haren van de borstel gesmolten. Waar de hitte het minst was, is alleen het topje gesmolten en staat dat nu als de hoed van een kleine paddenstoel op zijn steel. De beroete onderkant van dat kopje en de donkere vlokkentekening op de steel versterkt de illusie dat je naar een schimmel kijkt. De lange haren aan het uiteinde van de borstel reiken als de tentakels van een anemoon naar het licht, terwijl de nopjes op plaatsen waar de hitte sterker was, net als cellen tijdens mitose, kleine clusters vormen. Ze krijgen daar een structuur die lijkt op die van vetcellen of van wetenschappelijke modellen van atomen. Op sommige plaatsen zijn ze aan elkaar gesmolten en ontstaan er zelfs kleine bruggen. Hoe langer je kijkt, hoe meer je ontdekt en des te fascinerender die simpele borstel wordt. Het gekke is dat dat voor vrijwel alles geldt, de hele wereld zit soms besloten in de kleinste dingen, het enige wat je hoeft te doen om die wereld te ontdekken is beter te kijken.

Lees ook: Zien, de kunst van het kijken, Verzien, Negatieve vitrages, A trick of the light, Een beuk in het water, Gerookte bloemkool en Zo boven, zo beneden.