Deze “zwam” kom je niet in je paddenstoelengidsje tegen. Het is geen zwam maar een myxomyceet, een slijmzwam, een bewegende kolonie eencellige organismen. Deze slijmzwam beweegt zich op zoek naar voedsel langzaam over de grond, tussen dode bladeren en over boomstammen. Ze leven van bacteriën, organisch afval, protozoa en sporen die ze omvatten en middels een uitgescheiden enzym verteren.

Slijmzwammen bestaan uit eencellige organismen, die zich tot één grote bewegende kolonie samenvoegen. Deze kolonie noemt men een plasmodium en verandert als er voldoende voedsel is opgenomen in een onbeweeglijke substantie, het aethalium. Ze zoeken hiervoor een open plek zoals een boomstronk. Het lichaam trekt zich samen, kleurt helder geel  en vormt de sporen waarmee de slijmzwam zich verspreidt. De slijmzwam kleurt uiteindelijk donker, verdort en laat zijn sporen vrij. Deze worden door de wind verspreid. Slijmzwam sporen kunnen jarenlang inert blijven, wachtend tot de condities goed zijn en ze kunnen ontkiemen. Heksenboter vormt het grootste aethalium van alle slijmzwammen en kan tot 30cm lang worden.

Je komt deze slijmzwam na periodes van hevige regenval, het meest tegen op berkenbast en molm. Deze levensvorm, plant, nog dier, de wetenschap is er nog steeds niet uit hoe ze moet worden geclassificeerd, heeft een ongekende tolerantie voor zware metalen. Fuligo septica kan concentraties zink opnemen die voor andere organismen dodelijk zijn.  Het gele pigment in Heksenboter, fuligorubine, is in staat om zink naar een inactieve vorm over te zetten. Ditzelfde fuligorubine stelt het organisme ook in staat om zonlicht te benutten voor zijn interne processen. Bij sommige mensen kan deze slijmzwam geïrriteerd neusslijmvlies en astma veroorzaken.

Deze schijnbaar eenvoudige organismen zijn tot enkele verbluffende prestaties in staat. Testen met een vergelijkbare slijmzwam, Physarum polycephalum, een slijmzwam die zich makkelijk in laboratoria laat kweken, heeft bewezen dat ze in staat zijn om het zogenaamde kortste route probleem op te lossen. Als ze geconfronteerd worden met een doolhof waarbinnen zich meerdere voedselbronnen bevinden, vormen ze een netwerk met de kortst mogelijke verbindingen tussen deze punten. Een test uit 2010 door Atsushi Tero toonde aan dat deze slijmzwam, wanneer hij wordt geconfronteerd met verspreide voedselbronnen die zich tov elkaar verhouden als Tokyo en diens 36 omringende steden, zich op eenzelfde manier over deze voedselbronnen verspreidt als het huidige Tokyo treinnetwerk. Slijmzwammen zijn echter niet alleen goed in logistiek, ze kunnen ook het verstrijken van de tijd meten en voorspellen. Tijdens een test waarbij een slijmzwam regelmatig werd verwarmd en gekoeld, trok de slijmzwam zich op deze momenten terug en deed dit ook toen een interval werd overgeslagen. Al dit soort schijnbaar intelligent gedrag voeren ze uit zonder enige vorm van centraal zenuwstelsel.

Dat deze levensvorm ons enigszins buitenaards voorkomt, werd in 1973 in Dallas bewezen. Een inwoner vond daar in het gras een pulserende sponsachtige massa.  Lokale nieuwszenders berichtten direct over de ontdekking van een nieuwe levensvorm en velen moesten onwillekeurig denken aan de sci/fi klassieker, the Blob. Uiteindelijk bleek het echter om een buitengewoon grote (46 cm) plasmodiale slijmzwam te gaan.

Lees ook: Cordyceps en Schimmeldood.