Al vaker heeft de dood van een dier, waar ik geen persoonlijke band mee had, me diep geraakt. Onlangs overkwam me dat in Boedapest, daar lag naast de weg midden op de stoep een bonte kraai. Zijn lichaam lag volledig slap, maar zijn kop hield hij opgeheven. Hij bewoog niet, maar volgde wel alles met zijn ogen. Hij leek niet versuft of verdoofd, maar lag toch stil en kwetsbaar, zonder enig teken van verwonding, midden op een druk voetpad, bewust en berustend.

Vogelbescherming adviseert in dat soort zaken om de vogel niet op te pakken, ze zouden vogelgriep kunnen hebben en in een zeldzaam geval daarmee ook een mens kunnen besmetten. In Nederland zou ik de dierenambulance bellen, maar ik had geen idee of zoiets in Hongarije ook bestond en hoe ik daarmee in contact kon komen. Na voorzichtig te hebben gekeken of ik misschien iets kon doen, heb ik hem na het maken van een foto toch laten liggen. Het was duidelijk dat hij het niet zou halen, maar ik kon het toch niet over mijn hart verkrijgen om hem ter plekke met een harde trap uit zijn lijden te verlossen en hem van zijn dood te beroven. Wat we in zo’n situatie dan meestal zeggen is dat we de natuur zijn beloop laten, een geruststellend eufemisme voor een gebrek aan empathie en daadkracht.

In Midden-, Zuid- en Oost-Europa komen bonte kraaien voor waar ze net zo gewoon zijn als de zwarte kraaien hier. Af en toe overwinteren er een aantal in Nederland, maar de kans dat je ze hier ziet is klein. Bonte kraaien hebben een lichtgrijze rug, mantel en buik wat ze een gedistingeerd uiterlijk geeft, het is bijna alsof ze een grijs jacketje aan hebben. Kraaien zijn enkele van de slimste dieren op Aarde, er wordt wel gezegd dat ze naar menselijke maatstaven de intelligentie hebben van een vijfjarig kind, maar waarschijnlijk is dat een onderschatting. Ze kunnen 20 jaar oud worden, gebruiken gereedschappen, zijn in staat om complexe problemen op te lossen en hebben een buitengewoon goed geheugen.

Mensen die in kraaiachtigen zijn geïnteresseerd zou ik graag het boekje Gifts of the Crow, van Marzluff en Angell willen aanbevelen.

Lees ook: Dood en de bergeend, Dood en de afwas, Roek (Corvus frugilegus), Zwarte kraaien aan de pier (Corvus corone), De ogen van een kauw (Corvus monedula), Dood konijn en IQ.

De locatie van het natuurhistorische museum in Praag is uniek. Het is gevestigd in het prestigieuze Nationale Museum (Narodni Muzeum), verreweg het belangrijkste museum van Tsjechië. Oorspronkelijk werd dit museum al in 1818 opgericht. Zijn collectie verhuisde regelmatig van paleis naar paleis tot het zich in 1891 huisvestte aan het Wenceslausplein in het centrum van Praag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het echter in een bombardement vernietigd. Men herbouwde het complex en in 1947 openden het huidige museum haar deuren voor het publiek. Het museum heeft een hoogstaande collectie van 15 miljoen objecten, die is verdeeld over tientallen verschillende gebouwen. Het natuurhistorische gedeelte bevindt zich in het imposante hoofdgebouw aan de kop van het Wenceslausplein.

Het gebouw oogt als een paleis en is op zich alleen al een bezoek waard. Bij binnenkomst kom je na de ontvangsthal uit bij een prachtig trappenhal waarlangs je omhoog kunt naar de vele zalen met de natuurhistorische collectie. Wij waren er op een doordeweekse middag in juli, de meeste natuurhistorische musea, zelfs enkele hele grote, zijn normaal gesproken relatief rustig, maar hier was de drukte ongekend. Drommen mensen schuifelden langs de exposities,  al het educatieve materiaal werd gebruikt en de meeste bezoekers gedroegen zich alsof ze het enorm naar hun zin handen.

Net als bij elk zichzelf serieus nemend natuurhistorisch museum hebben ze een skelet van een mammoet en van een walvis. Op dit specifieke walvisskelet is men zelfs erg trots, het 22,5 meter lange skelet van een Balaenoptera physalus stamt uit 1885. Het was oorspronkelijk op een Noorse kust aangespoeld en werd voor de destijds hoge prijs van 2.500 guldens door het museum aangeschaft. Nu hangt het in de zoogdieren-zaal boven het hoofd van de bezoekers aan het rijk versierde plafond.

Zelf vindt het museum zijn tentoonstelling “de wonderen van de evolutie” één van de aller modernste ter wereld. Over een zaaloppervlak van 2.000 m2 presenteert het de dieren naar eigen zeggen niet zoals dat in andere musea gebeurt, in een statische houding op planken en rekken, maar in een veel natuurlijkere omgeving en houding. Hoewel er natuurlijk meer musea zijn die dit pretenderen en doen, hebben ze er hier wel een herkenbaar thema van gemaakt. Ook hebben ze enkele unieke en zeldzame modellen zoals die van een grote witte haai en een 17 meter lange inktvis. Verder zijn ze erg trots op het gebruik van diverse multimedia technieken, zoals video-mapping en diverse licht- en geluidseffecten. Ook dit is natuurlijk niet uniek, alhoewel ik zelden zag dat deze middelen ook zo uitvoerig door de bezoekers werden benut.

Ook bij de “raam op de prehistorie” tentoonstelling maken ze gebruik van enkele levensechte life-size modellen om de impact zo groot mogelijk te maken, zo hebben ze o.a. modellen van een Burianosaura augustai, de enige Tsjechische dinosaurus, die wordt opgegeten door haaien, een wolharige mammoet en een sabeltandtijger die eruit ziet alsof hij aanvalt.

Het museum telt nog vele andere zalen, gewijd aan diverse disciplines en ontdekkingen, zo zijn er o.a. ook nog fluorescente stenen, meteorieten en insecten te bewonderen. Ik weet niet of er een speciale reden was dat het op die specifieke woensdagmiddag zo druk was of dat dit normaal is voor dit museum, maar aangezien ik slecht tegen grote mensenmassa’s kan, ben ik niet zo lang gebleven als ik eigenlijk had gewild. Toch heb ik van het bezoek genoten, het museum heeft een onmiskenbare eigen identiteit en enkele fascinerende modellen en displays, samen met de prachtige locatie maakten die het bezoek een unieke ervaring.

Klik hier voor meer foto’s van de natuurhistorische afdelingen van het Nationale Museum in Praag en hier voor meer foto’s van andere natuurhistorische musea in Europa.

Toen dit gebouw nog leefde, zond het signalen uit die tot in Nederlands-Indië waren te horen. Maar nu is het gebouw gestript en dood, alles wat het nut gaf is eruit verdwenen. Wat overblijft is een gebouw dat net zo levenloos als leeg is. Tijdens zijn hoogtijdagen liepen er van overal uit het gebouw dikke draden die als de electroden van een gigantische elektro-encefalogram bij elkaar kwamen en in een enorme antenne uitmondde. Via die antenne werden berichten met ontzaglijk veel energie de ether in geslingerd en communiceerde men met haar zustergebouw in Bandoeng.

Het iconische gebouw en haar infrastructuur zijn tussen 1918 en 1965 aangelegd. Het complex kon niet van hout en ijzer worden gemaakt, omdat de enorme hoeveelheden energie die er in het gebouw werden opgewekt, ervoor konden zorgen dat ijzeren nagels zo heet zouden worden dat ze een houten constructie in brand konden steken. De grote hal met de enorme dynamo werd in 1920 door Julius Luthmann ontworpen, het hele gebouw werd uit beton opgetrokken en geld speelde geen rol. In 1923 werd het hoofdgebouw als lange-golfzender in dienst genomen en op 7 januari 1929 legde koningin Emma met de beroemde woorden: “Hallo Bandoeng hoort u mij?”, voor het eerst radiotelefonisch verbinding met Nederlands-Indië. Later kon men ook met Suriname, Curaçao, Noord- en Zuid Amerika, Japan en de meeste andere Europese landen communiceren. Tijdens de oorlog werd het zendstation door de Duitse bezetters gebruikt voor spionage en communicatie met hun onderzeeërs. Na de oorlog heeft het nog een tijdje een rol gespeeld in de communicatie met onze scheepvaart, maar door de opkomst van betere technologieën verloor het al snel zijn nut en besloot men het uiteindelijk te ontmantelen. In 1980 werd de laatste mast gesloopt en op 31 december 1998 viel het definitief stil.

Het gebouw is prachtig ontworpen, als je er doorheen loopt, merk je dat alles aandacht heeft gekregen en dat er veel tijd is gestoken in de onderlinge verhoudingen en het architecturale vormen- en lijnenspel. Hoewel ik al aardig wat foto’s van het gebouw had gezien, was ik toch onder de indruk. Afhankelijk van hoe ik er naar keek verschoof het perspectief en bood het nieuwe en verrassende versies van zichzelf die qua sfeer schommelden tussen dystopisch en utopisch. Soms leek het overweldigend groot en soms claustrofobisch klein, soms deed het me aan een oude Maja-tempel denken, soms aan een lege machinefabriek. Ik heb er heerlijk kunnen fotograferen en werd regelmatig verrast door het complexe vlakken- en lijnenspel, dat schijnbaar onbedoeld, toch steeds in balans bleef.

Momenteel staat het gebouw als een betonnen puist midden in een lege, met bossen omzoomde, cirkelvormige vlakte. Hoewel deze vlakte ooit met veel mankracht en moeite is leeggehaald om ervoor te zorgen dat niets de signalen kon verstoren, voelt het nu alsof het gebouw nog steeds verantwoordelijk is voor het in stand houden van de leegte die er als een explosiezone omheen ligt.

Nu alle bedrading, antennes en machinerie zijn verdwenen blijft er een imposant maar doods gebouw over, leeg en verlaten, dat soms nog wordt gebruikt als filmset, voor een evenement of bijeenkomst en waar bezoekers met een gids een rondleiding kunnen krijgen, maar waarbij elke link met het energieke verleden volledig is verbroken. Het gebouw had, net als het monster van Frankenstein, veel energie nodig om tot leven te komen, maar nu die leven-gevende bliksem is verdwenen, ligt het als een lege schedel in het zand.

Klik hier voor meer foto’s van Radio Kootwijk, en klik hier voor meer foto’s van Urbex en locaties.

Meestal kies ik het materiaal voor een mes naar aanleiding van het ontwerp en het beoogde gebruik, maar af en toe ontwerp ik een mes juist naar het materiaal wat ik ervoor wil gebruiken. Dat was het geval bij zelfgemaakt mes no. 22 (Corax), waar ik de lijnen en kleuren baseerde op het gewei dat ik voor het handvat gebruikte en dat is bij dit mes ook weer het geval. Ik had al jaren een prachtig stuk zeeblauw gestabiliseerd bot, waar ik steeds maar geen toepassing voor vond. Nu heb ik er na lange tijd eindelijk toch een mes bij ontworpen.

Het azuurblauwe bot heeft een zachte vettige glans met een complexe wit-blauwe tekening die enigszins op gesteentes zoals blauw marmer of sodaliet lijkt. De kleur en rijkdom van de golvende structuur in het bot komen op een foto moeilijk over en variëren, afhankelijk van de invalshoek van het licht, van helder azuur tot diep blauwgrijs. Aan de achterkant van het handvat kun je in de doorsnede nog goed de organische botstructuur zien. Het handvat is nadat het was gevormd, gepolijst en, net als bij mes no. 15, met een dunne laag cyano-acrylaat afgewerkt. Meestal worden luxe, of luxe-ogende materialen, zoals edelsteen, mineraal of ivoor met een luxe ontwerp gecombineerd en zie je ze veel op hoog gepolijste messen met gegraveerde bolsters en complexe lijnen. Ik wilde hier echter een eenvoudig mes ontwerpen, waarvan de schoonheid terloops aanvoelt. Daarom heb ik de lijnen eenvoudig gehouden en de handvatdelen zonder bolsters, spacers of extra kleuraccenten met drie roestvrij stalen pinnen aan het lemmet bevestigd, net zoals je dat bij een bescheiden mes met goedkope houten heftdelen zou doen.

Het mes is van “slechts” 4 mm dik D2 staal gemaakt, dat tot een 59 HRC is gehard. Het heeft een slank en eenvoudig maar wel elegant profiel, waarvan de snede precies even lang is als het handvat. Verder heeft het een korte ricasso, een lange smalle valse snede en een dun convex snijvlak. De angel loopt naar achteren taps af tot slechts 2mm dikte en het handvat heeft aan de voorkant bij de ricasso twee schuine platte vlakken die het licht reflecteren. Omdat het lemmet, relatief tot de hoogte van de snede, vrij smal is en in een zeer dunne convexe snede uitloopt, snijdt het heel gemakkelijk, maar is het niet bedoeld voor zware werkzaamheden, zoals wrikken of hakken.

D2 is een taai en betrouwbaar staal met een hoog koolstofgehalte dat veel voor machines en gereedschappen wordt gebruikt. Het is, afhankelijk van de parameters die je gebruikt, net wel of net niet, een roestvrij staal en je zult er dus  wel wat beter voor moeten zorgen om te voorkomen dat het verkleurt of roest. Daarvoor krijg je echter wel een hele taaie staalsoort, dat een scherpe snede buitengewoon lang weet te houden. De onvermijdelijke consequentie van deze lange standtijd is natuurlijk wel dat het staal wat moeilijker is om te bewerken en te slijpen. Juist omdat de snede van dit mes zo dun is, kun je het beter niet met een slijpbandmachine slijpen, het risico bestaat dan dat de snede te warm wordt en daardoor aan hardheid verliest. Het is het veiligst om dit mes op een goede watersteen en met de hand te slijpen.

Bij het mes hoort een eenvoudige zwarte schede met dunne lengtegroeven die refereren aan de lijnen onder de kin van een baleinwalvis. De schede is van dik tuigleer en loopt vanaf de mond, met een dikte van 6 lagen leer naar de punt met een dikte van drie lagen leer, schuin af.  De naam Baleen verwijst naar de Middel Engelse naam voor walvis. Baleen is afgeleid van het Oud Franse baleine, wat weer is afgeleid van het Latijnse balaena. De naam baleen wordt ook gebruikt voor het filtersysteem in de mond van een baleinwalvis en voor het balein zelf, de van keratine gemaakte zeefbladen uit de baard van een baleinwalvis.

Het hele mes is 24,5 cm lang, het snijvlak is, net als het handvat, precies 12,5 cm lang. Het staal is 4 mm dik, en 2 mm dik achter aan de angel. Het handvat is 3 cm hoog en 1,5 cm dik en het mes weegt slechts 196 gram.

Klik hier voor meer foto’s van mes no. 24 (Baleen) en hier voor meer zelfgemaakte messen.

De lissnuitkever of lissenboorder komt, zoals zijn naam aangeeft, overwegend op lissen voor. In Nederland bij voorkeur op de gele lis (Iris pseudacorus). Daar zat dit exemplaar ook op toen ik hem langs de waterkant bij de Leersumse Plassen vond. Met zijn lange snuit knaagde hij gaten in de stengel van de lis en zoog het plantensap op. Lissnuitkevers zijn redelijk algemeen en kunnen soms in zulke grote getallen voortkomen dat de plant eraan sterft.

Volwassen kevers komen in juni en juli tevoorschijn, en voeden zich met het sap van de stengel en de ontwikkelende bloemknoppen. Vroeg in het seizoen vind je ze vaak parend op de lissen. De bevruchte vrouwtjes boren gaten in de zaaddozen van de plant en leggen in meerdere zaden een eitje. De lis scheidt daarop een kleverige substantie af waarmee ze de beschadiging aan de zaaddoos afdicht. Met als gevolg dat de eitjes en de jonge larven van de snuitkevers tegen rovers zijn beschermd en zich in alle rust en in zeer korte tijd volledig kunnen ontwikkelen. Tegen het einde van het seizoen zijn de zaden vrijwel volledig leeggegeten en tussen augustus en september zullen de larven zich verpoppen en uit de beveiligde zaadpeul tevoorschijn komen. Waarna ze zich kort daarop, voor hun overwintering, tussen de humus en compostlaag op de grond zullen verstoppen. Hoewel deze kevertjes zich niet snel laat afschrikken en zich, als ze zich echt bedreigd voelen, meestal gewoon laten vallen, kunnen ze wel vliegen. Iets wat niet alle snuitkevers kunnen, aangezien bij veel soorten de dekschilden aan elkaar zijn vergroeid.

Het gedrongen kevertje is amper 4 tot 5 mm groot en is vrijwel helemaal zwart, afgezien van wat gele en witte haren aan de zijkant van zijn bolle   lijfje en het kenmerkende witte scutellum (een klein schildje tussen het borststuk en de dekschilden) waar hij zijn naam aan dankt. Punctum-album betekent witte punt.

Lees ook: Grote dennensnuitkevers en klimaatverandering (Hylobius abietis), Kastanje Snuitkever (Curculio elephas), Langsprietpopulierensnuitkever (Dorytomus longimanus), Convergerende evolutie en In een rechte lijn lopen.